Το ναυάγιο του TRABZON

Το ναυάγιο του TRABZON στην Γαϊδουρόμανδρα Λαυρίου είχε μια ενδιαφέρουσα ιστορία που ξεκίνησε όταν ναυπηγήθηκε το 1919 με το όνομα ALBERTA σε ναυπηγείο που είχε στη Βικτώρια του Καναδά η Foundation Company.

Στη τοποθεσία Point Hope, στις δυτικές όχθες του άνω λιμένα της Βικτώρια λειτουργούσε ναυπηγείο κατά περιοδούς από το 1873. Η ναυπηγική γυάρδα είχε νοικιασθεί το 1917 στη Foundation Company, μια αμερικανική τεχνική εταιρία, προκειμένου να ενταχθεί στο «έκτακτο πρόγραμμα ναυπηγήσεων» που είχε συντάξει η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος ιδρύθηκαν δεκάδες ναυπηγεία σε όλη τη βόρεια Αμερική με σκοπό να τροφοδοτήσουν τις συμμαχικές δυνάμεις με τα σκάφη που ήταν απαραίτητα για να επικρατήσουν έναντι των εχθρικών δυνάμεων. Η Foundation Company εξασφάλισε τον Ιούλιο 1917 ένα συμβόλαιο από τη γαλλική κυβέρνηση για τη ναυπήγηση σαράντα εφεδρικών σκούνων χωρητικότητας 3.000 τόνων με παράδωση το Δεκέμβριο του 1918. Τα είκοσι από αυτά τα σκάφη θα κατασκευάζονταν στη γυάρδα της Tacoma στο Όρεγκον και τα υπόλοιπα είκοσι στη γυάρδα της Βικτώρια, δυο από τις εννέα γυάρδες που δημιούργησε η Foundation Co. Η επιλογή των σημείων για την εγκατάσταση των γυάρδων έγινε έχοντας κατά νου και την εύκολη πρόσβαση στη ξυλεία που υπάρχει άφθονη στην περιοχή αυτή. Ο ρόλος των γαλλικών πλοίων ήταν να χρησιμεύσουν ως πλοία τροφοδοσίας των μεγαλύτερων πολεμικών του γαλλικού στόλου. Τα διπλέλικα αυτά πλοία είχαν μήκος 85 μέτρα και πλάτος 14,2 μέτρα, ενώ έφερεαν τρείς ιστούς με βοηθητική ιστιοφορία καθώς η κύρια κινητήρια δύναμη ήταν οι δύο τρικύλινδρες παλινδρομικές μηχανές με ιπποδύναμη 92 ΝΗP.

Στο ναυπηγείο της Βικτώρια κατασκευάσθηκαν συνολικά 25 φορτηγά πλοία, όλα τους από ξυλεία. Τα πέντε από αυτά είχαν παραγγελθεί από τη βρετανική αυτοκρατορική επιτροπή πυρομαχικών (Imperial Munitions Board) καθώς η έλλειψη που παρουσιάστηκε σε μέταλλα κατά το τέλος του πολέμου έδωσε εκ νέου ώθηση στη ναυπήγηση πλοίων από ξυλεία. Στις 27 Ιουλίου 1917 ξεκίνησε η ναυπήγηση του πρώτου πλοίου και έξι μήνες αργότερα έγινε η καθέλκυση του.

Συνημμένο Αρχείο 200059
Καθέλκυση ξύλινου πλοίου του έκτακτου ναυπηγικού προγράμματος.

Το σλόγκαν των ναυπηγείων ήταν «ένα πλοίο την εβδομάδα», όμως όταν ο πόλεμος τελείωσε το Νοέμβριο του 1918, σταμάτησαν οι εργασίες σε δεκατρία από τα σκάφη που βρίσκονταν υπό ναυπήγηση στη Tacoma και τα οποία έμειναν ημιτελή. Οι γυάρδες της Foundation Company έκλεισαν το 1919 και τα ημιτελή σκάφη της Tacoma έμειναν παροπλισμένα μέχρι τον Ιούνιο του 1926. Τότε τοποθετήθηκαν σε ένα σημείο όπου όταν υποχώρουσε η άμπωτη "καθόντουσαν" στη ξηρά. Κατόπιν περιλούστηκαν με πετρέλαιο και κάηκαν προκειμένου να αποκτήσουν εύκολα οι έμποροι που τα είχαν αγοράσει τις μεταλλικές πρώτες ύλες τους και να τις πουλήσουν για την αξία τους.

Συνημμένο Αρχείο 200058
Παροπλιλσμένα πλοία στην Tacoma.

Όμως το ALBERTA όπως και τα υπόλοιπα πλοία της γύαρδας στη Βικτώρια ολοκλήρωθηκαν το 1919. Ωστόσο η κατασκευή τους είχε γίνει μάλλον εσπευσμένα και η ξυλεία που επιλέχτηκε δεν ήταν σωστή με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν διαρροές. ΄Ετσι τα περισσότερα από τα ξύλινα πλοία σύντομα παροπλίστηκαν και κατέληξαν μέσα σε λίγα χρόνια στα διαλυτήρια.

Από τα αδελφά που κατασκευάστηκαν στη Βικτώρια μόνο το ALBERTA επιβίωσε περισσότερο και αυτό γιατί το 1926 πουλήθηκε στην τουρκική ατμοπλοϊκή εταιρία URKSILEPCILIK LIMITED SIRKETI. Τότε μετονομάστηκε IZMIR και το 1939 μετονομάστηκε σε TRABZON.

Συνημμένο Αρχείο 200057
Το TRABZON.

Στη 14 Απριλίου 1941 το TRABZON δέχθηκε, πλέοντας κενό φορτίου από Κωσταντινούπολη για τον Πειραιά και ευρισκόμενο σε μικρή απόσταση από το Γαιδουρονήσι του Σαρωνικού,υπέστη συνεχείς βομβαρδισμούς από γερμανικά αεροσκάφη με αποτέλεσμα να προκληθεί πυρκαγιά. Εάν η πληροφορία για την τοποθεσία που δέχτηκε τις επιθέσεις είναι σωστή, τότε φαίνεται πως το TRABZON άλλαξε κατεύθυνση και στράφηκε προς το Λαύριο όπου προσάραξε στον όρμο της Γαϊδουρόμανδρας.

Συνημμένο Αρχείο 200056
Σχέδιο με τη θέση του ναυαγίου.

Το Νοέμβριο του 1947 το ναυάγιο πέρασε στην ιδιοκτησία του έμπορου σιδερικών Εμμ. Στεφανίδη. Το γεγονός ότι το ναυάγιο ήταν κατασκευασμένο από ξυλεία σίγουρα δεν το καθιστούσε ενδιαφέρον για τους διαλυτές που προσβλέπαν στην ανέλκυση μετάλλων που περιορίστηκαν στο να αφαιρέσουν από αυτό τις μηχανές και ότι άλλο αξίας βρήκαν. Το κουφάρι παρέμενε εκεί το Δεκέμβριο 1960, με το ανώτερο τμήτα του πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, οπότε και χαρακτηρίστηκε από το λιμεναρχείο ως κίνδυνος για τη ναυσιπλοΐα. Το έργο της διάλυσης του ανέλαβε το 1962 ο Αλέξανδρος Λιαμής που αγόρασε το ναυάγιο αντί 12.500 δρχ. Το συνεργείο ανέλκυσης έκανε χρήση εκρηκτικών υλών και από το ναυάγιο του TRABZON παρέμενε το 1973 η καρίνα του σκάφους η οποία εξείχε 3,5 μέτρα από το βυθό, βάση αναφορών της Υδρογραφικής Υπηρεσίες που την χαρακτηρίζαν ως επικίνδυνη. Πραγματικά τη δεκαετία του ογδόντα η Olympic Marine προσπάθησε να βρει τρόπο να απαλλαγεί από τα υπολλείματα του ναυαγίου αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Μάλιστα η εταιρία επιβαρυνόταν τα έξοδα για τη σήμανση του ναυαγίου. Τελικά, το 1996-97 κατά τις εργασίες εκβάθυνσης του λιμένος λόγω κατασκευής της νέας μαρίνας, τα υπολείμματα του ναυαγίου ανατινάχτηκαν και απομακρύνθηκαν.

Ένα ακόμη ξύλινο πλοίο του έκτακτου προγράμματος ναυπηγήσεων των ΗΠΑ που ήρθε στην Ελλάδα ήταν το ΑΓΓΕΛΙΚΗ των αδελφών Βενετσάνου που τους έχουμε ξαναδεί εδώ και εδώ. Όπως διαβάζουμε το πέρασμα του ήταν σύντομο καθώς ένα χρόνο μετά την έλευση του διαλύθηκε.

Συνημμένο Αρχείο 200127 Συνημμένο Αρχείο 200128

Ένα ακόμη μεγάλο ξύλινο πετρελαιοκίνητο ιστιοφόρο που ήρθε από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού ήταν το ΖΕΤΤΑ. Το διαστάσεων 44,5 x 9,5 μέτρων σκάφος είχε ναυπηγηθεί το 1918 στο Nova Scotia Shipbuilding στο Liverpool του Καναδά, ένα λιμάνι με μεγάλη παράδοση στην κατασκευή ιστιοφόρων. Το συγκεκριμένο ναυπηγείο πάντως εδώ φαίνεται να ναυπήγησε μόλις τρία πλοία και αυτά την περίοδο 1918-1920. Η 547 κ.ο.χ. σκούνα JAMES G. JOY ήταν ένα από τα τρία και παραδόθηκε στην Job Bros & Co., μια εταιρία με συμμετοχές σε μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων στην περιοχή της Νέας Γης και του Λαμπραντόρ.
Το 1919 το πλοίο αγοράστηκε από τον Γ. Κοκοτό που το νηολόγησε στον Πειραιά ως ΖΕΤΤΑ. Ακολούθως το 65% περιήλθε στους Κ. & Γ. Χαροκόπο και το 35% σε άλλο συνεταίρους. Έτσι το βρίσκουμε να ταξιδεύει και στην ακτοπλοΐα το Μάιο του 1919 μεταφέροντας εμπορεύματα αλλά και επιβάτες:
Συνημμένο Αρχείο 203551

Το 1926 αποκτήθηκε από τον Σαλαμινιώτη έμπορο Παντελή Γαλαίο που αφαίρεσε τη μηχανή του και τον επόμενο χρόνο το πούλησε στον Πειραιώτη έμπορο Σ. Καλτσό. Τότε τοποθετήθηκε μια νέα μηχανή 250 ίππων και ακολούθως μετονομάστηκε σε ΗΛΙΑΣ. Τον Οκτώβριο του 1940 επιτάχθηκε για να προσφέρει στις πολεμικές μεταφορές αλλά τον Απρίλη του 1941 έπεσε στα χέρια των Γερμανών που συνέχισαν να το χρησιμοποιούν για τις δικές τους μεταφορικές ανάγκες στο Αιγαίο. Κατά την αποχώρηση τους από τον Πειραιά, τον Οκτώβριο του 1944, το ΗΛΙΑΣ ανατινάχτηκε εντός του λιμένος.