H Ιστορία των Ναυτοπροσκόπων 1908-2006
Ο Λόρδος Μπέϊντεν Πάουελ, ιδρυτής του Προσκοπισμού, σ’ένα από τα δεκαπενθήμερα τεύχη του με τίτλο «Προσκοπισμός για παιδιά», που άρχισε να εκδίδει το 1908, έγραφε ότι τον πρώτο προσκοπισμό που έζησε, όταν ήταν παιδί, ήταν ο Ναυτοπροσκοπισμός, μ’ένα Ιστιοφόρο, μαζί με τ’ αδέλφια του έκανε το γύρο των ακτών της Αγγλίας και της Σκωτίας. Ευχαριστήθηκε δε τόσο πολύ που μας συνιστά να κάνουμε και εμείς το ίδιο για να νιώσουμε τα ίδια συναισθήματα και να βοιώσουμε τη σημασία του «ΕΣΟ ΕΤΟΙΜΟΣ» στο μεγαλείο του. Στο ίδιο τεύχος αναφέρει τα προτερήματα των παλαιών θαλασσολύκων,τις ικανότητες των πληρωμάτων των Ναυαγοσωστικών,
τις ευκαιρίες των ανδρών των Εμπορικών πλοίων.
Σ’ένα άλλο τεύχος του παραπάνω περιοδικού, ο ιδρυτής μας, αναφέρει ότι μαζί με δύο από τους αδελφούς του φόρτωσαν, σε μία μικρή βάρκα πτυσσόμενη από καραβόπανο ,σκηνές, τρόφιμα, μαγειρικά σκεύη και ανέβηκαν τον Τάμεση μέχρι τις πηγές του στο CHILTERN HILLS και από
εκεί κατέβηκαν τον ποταμό ΄Εϊβον από την άλλη πλευρά μέχρι το BRISTOL. Νοιώσαμε, γράφει, μεγάλη ευχαρίστηση γιατί διαπιστώσαμε ότι μπορούμε να περάσουμε τόσο ωραίες στιγμές με τόσο μικρή δαπάνη.
΄Ετσι συγκρίνοντας την προσκοπική ζωή με όλους όσους ασχολούνται με τη θάλασσα,διαπίστωνε ότι όλοι οι παραπάνω πρέπει να ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΙΜΟΙ να αντιμετωπίσουν, την καταιγίδα, να βοηθήσουν τους κινδυνεύοντες, να είναι ικανοί να χειρισθούν ένα σκάφος, να συγχρονισθούν με το υπόλοιπο πλήρωμα τραβώντας κουπί , να ξέρουν κολύμπι, να γνωρίζουν τους κανόνες ασφαλείας, να μπορούν να ρίξουν μία κουλούρα σχοινί σε ορισμένο σημείο ή να μπορούν να το πιάσουν και να το στερεώσουν.
Βλέποντας λοιπόν ότι όλα τα παραπάνω συνεπάγονται ζωή ελεύθερη και υγιεινή, στον καθαρό αέρα, που αναπτύσσεται η ευθυμία, η επιδεξιότητα και το θάρρος, προτερήματα που καλλιεργούνται στην προσκοπική ζωή, αποφάσισε την δημιουργία των Ναυτοπροσκοπικών ομάδων περίπου 2 χρόνια μετά την ίδρυση του Προσκοπισμού δηλαδή το 1909-10.
Βασίζεται λοιπόν ο Ναυτοπροσκοπισμός στις ίδιες θεμελιώδεις αρχές και μεθόδους του Προσκοπισμού. Η μόνη διαφορά μεταξύ τους είναι ότι οι δραστηριότητες του υγρού στοιχείου -WATER ACTIVITIES- αποτελούν ένα ουσιώδες μέρος του προγράμματος και όχι κάτι το πρόσθετο έξτρα. Δηλαδή η θάλασσα και το υγρό στοιχείο αποτελούν κομμάτια της «ΖΩΗΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ» για την εξυπηρέτηση του ΣΚΟΠΟΥμας. Φυσικά ο όρος είναι κάτι που παραπλανά αφού οι Ναυτοπρόσκοποι κάνουν δραστηριότητες και στις λίμνες και στα ποτάμια, άλλα είναι πλούσιος σε συμβολισμούς και δημοφιλής στους νέους. Το νερό παρέχει πλαίσιο για εκπαιδευτικές εμπειρές με τις οποίες οι νέοι είναι δυνατόν να αναπτύξουν όλες τις όψεις της προσωπικότητάς τους.
Στην Ελλάδα οι Ναυτοπρόσκοποι ιδρύθηκαν από τον Μάρκο Μίνδλερ το 1913. Ο Μίνδλερ γεννήθηκε στη Αθήνα την 28-3-1860. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ως έγκριτος δικηγόρος διορίσθηκε στο Πρωτοδικείο και μετά ως άμισθος Πάρεδρος στο Εφετείο. Ως απόφοιτος και του Ωδείου Αθηνών μετείχε σαν τακτικό μέλος στις πρώτες του συναυλίες. Μανιώδης φίλαθλος, ποδηλάτης και ιστιοπλόος έπερνε μέρος σε αγώνες. Για πολλά χρόνια ήταν μέλος και Πρόεδρος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Ελληνικών Γυμναστικών και Αθλητικών Σωματείων. Επίσης διετέλεσε μέλος και Πρόεδρος του Ναυτικού Ομίλου Νέου Φαλήρου, του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου, του Ποδηλατικού Συλλόγου και άλλων Σωματείων. Σαν γιός του Ιωάν. Μίνδλερ, ο οποίος είχε εισάγει τη στενογραφία στην Ελλάδα, έγινε δευθυντής του στενογραφικού τμήματος της βουλής για δεκαετίες. ΄Ετσι γνώρισε τον Βουλευτή Μιλτ. Νεγρεπόντη και Πρόεδρο του Δ.Σ.του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων καθώς και τον Γ. Γραμματέα Κων. Μελά, οι οποίοι τον έβαλαν στην Προσκοπική οικογένεια. Μόλις κατατοπίσθηκε στα προσκοπικά ζητήματα, ανέλαβε αρχηγός της 3ης ομάδας Ναυτοπροσκόπων Αθηνών ως ιδρυτής της. Η 3η ομ. Ναυτοπρ. Αθηνών στεγαζότανε στον α΄ όροφο του επί της οδού Πανεπιστημίου διαμερίσματος του Σ.Ε.Γ.Α.Σ. Είχε τοποθετήσει όμως όλο το ναυτικό και εκδρομικό υλικό σ’ένα τμήμα του Ναυτικού Ομίλου Νέου Φαλήρου. Εκεί είχαν την δίκωπο λέμβο, με κινητά σέλματα για λεμβοδρομίες που τους δώρησε ο τότε Πρόεδρος του Σ.Ε.Π. Μλτ. Νεγρεπόντης, καθώς και την μεγάλη λέμβο με πανί Λατίνι για Ιστιοπλοϊα που τους παραχώρησε για εκπαίδευση ο Κων. Μελάς. Η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων τους είχε παραχωρήσει μια λέμβο 16κωπο για κωπηλασία. Με αυτά τα πλωτά μέσα οι πρώτοι Ναυτοπρόσκοποι της Ομάδας εκπαιδεύονταν στη Ναυτοπροσκοπική τέχνη και για σειρά ετών ήταν το παράδειγμα για τις υπόλοιπες Ναυτοπροσκοπικές ομάδες.
Την εποχή εκείνη οι Ναυτοπρόσκοποι δέν φορούσαν ιδιαίτερη στολή, από τους άλλους Προσκόπους, μόνον οι βαθμοφόροι τους φορούσαν στον αριστερό βραχίονα μπλέ περιβραχιόνιο με μικρή μεταλλική άγκυρα. ΄Οταν, το 1914 ανέλαβε ΄Εφορος Ομάδων Πειραιά ο Δ.Μπεράτης, τέως Πλωτάρχης του Β.Ν., άρχισε τη συγκρότηση Ναυτοπροσκοπικής Ομάδας. Ο ΄Εφορος αυτός θεωρήθηκε προοδευτικός. Μία από τις πρωτοτυπίες του ήταν να εμφανήσει, την 19-12-1914, τους Ναυτοπροσκόπους να παρελαύνουν στους δρόμους του Πειραιά με ιδιαίτερη στολή δικής του έμπνευσης. Φορούσαν μπλέ μάλλινη μπλούζα με κεντημένο το Φοίνικα στη μέση του στήθους και στις επωμίδες το γράμμα «Ν» με κίτρινη κλωστή.Το παντελόνι μπλέ κοντό και μπλέ κάλτσες, το καπέλο το γνωστό προσκοπικό πλατύγυρο σε μπλέ χρώμα με ανασηκωμένο το αριστερό πλάϊ να στηρίζεται με μολυβένια μικρή άγκυρα. Στο δεξί μέρος της ζώνης υπήρχε θήκη με τα σημαιάκια για τα ναυτικά σήματα. Αυτή η εμφάνιση των Ναυτοπροσκόπων του Πειραιά απετέλεσε σταθμό στην Προσκοπική κίνηση γιατί μέχρι τότε ήταν άγνωστες οι ιδιαίτερες στολές για τους κλάδους και τις ειδικότητες.
Στη Θεσσαλονίκη, η πρώτη Ομάδα Ναυτοπροσκόπων, ξεκίνησε το 1917. Από την περίοδο του μεσοπολέμου, ο κύριος όγκος των Ναυτοπροσκοπικών τμημάτων εγκαταστάθηκε στο Φρούριο του Λευκού Πύργου, και παρέμειναν μέχρι το 1985 που το κτίσμα έγινε Μουσείο.
Το 1927 η Αεροπορία παραχώρησε, στην 3η Ομάδα Ναυτοπροσκόπων Αθηνών, μια μικρή βραχώδη γωνιά στην άκρη της βάσης των Υδροπλάνων, στη θέση Αη-Γιώργη «Ξηροτάγαρου» στο Δέλτα Φαλήρου. Εκεί τα παιδιά της Ομάδας, με προσωπική εργασία, μωλώνουν και επεκτείνουν το μικρό χώρο τους, κτίζουν τη Ναυτοπροσκοπική τους βάση, εγκαθιστούν ράγες για ανέλκυση των σκαφών τους, συντηρούν το υλικό τους με ζήλο, αφοσίωση και συνέπεια ενώ δίπλα στον Νεώσοικο έφθαναν τα Υδροπλάνα, μέχρι το 1933, των γραμμών από Μπρίντιζι, Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη . Μ’αυτή τη δυναμική κίνηση δημιουργείται στο Δέλτα Φαλήρου το πρώτο υποδειγματικό Ναυτοπροσκοπικό Κέντρο το οποίο στέγαζε τον Στόλο επτά Ναυτοπροσκοπικών σκαφών. Το παραπάνω παράδειγμα ακολουθούν και άλλες ομάδες των Αθηνών, των Τζιτζιφιών και του Νέου Φαλήρου.
Σημαντική ήταν η συμμετοχή των Ναυτοπροσκόπων στη φρούρηση των ακτών του Σαρωνικού κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Στις αρχές του Ιουλίου μέχρι το τέλος του Σεπτέμβρη του 1918 η Ανώτατη Ναυτική Διοίκηση Πειραιά ανέθεσε σε 60 Ναυτοπροσκόπους και Προσκόπους των Αθηνών καθώς και σε 30 Ναυτοπροσκόπους του Πειραιά να εκτελούν, σε 5 καθωρισμένες θέσεις, συνεχείς υπηρεσίες φρούρησης στις ακτές του Σαρωνικού. Οι υπηρεσίες αυτές αναγνωρίστηκαν, με επίσημο έγγραφο του Υπουργείου Ναυτικών, ως Εθνική δράση του Προσκοπισμού.
Οι Θεσσαλονικείς Ναυτοπρόσκοποι, με το μεράκι που τους διακρίνει, σχεδίασαν και κατασκεύασαν το 1947 το Ναυτοπροσκοπικό Σκάφος τύπου «Θεσσαλονίκη». Τα Ναυτοπροσκοπικά αυτά σκάφη χρησιμοποιούνται από τότε από την Εφορεία Ναυτοπροσκόπων για την υλοποίηση των προγραμμάτων της. Τα ναυτοπροσκοπικά αυτά σκάφη είναι φαλαινίδες, κατά παράδοση από ξύλο, με άββακα (παπαδιά), μικτής αρμολογίας.΄Εχουν μήκος 8,20 μ., πλάτος 1,80 και βάρος 900 περίπου κιλά, χρησιμοποιούν για Ιστιοπλοϊα 2 πανιά τύπου Λατίνι και ένα Φλόκο, είναι 10κωπα και κατα- σκευάζονται από παραδοσιακούς καραβομαραγκούς, είναι πρακτικά αβύθιστα.
Η Ιστορία των Ναυτοπροσκόπων 1947-2006
Σήμερα η Εφορεία Ναυτοπροσκόπων διαθέτει 88 τέτοια ναυτοπροσκοπικά σκάφη από τα οποία, τα 31 ευρίσκονται στη Βάση Ναυτοπροσκόπων της Θεσσαλονίκης, τα 20 στη περιοχή της Αττικής και τα υπόλοιπα στη Περιφέρεια (Κρήτη, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη, Βόλο, Κέρκυρα, Χίο, Κάλυμνο, Ρόδο, Κατερίνη, Κιάτο κ.λ.π.).
Με την ανάπτυξη των Ναυτοπροσκόπων σ’όλη την Ελλάδα αρχίζει να διαφαίνεται η ανάγκη για συστηματικότερη Ναυτοπροσκοπική Εκπαίδευση.
΄Ετσι το 1951 θεσπίζεται η ετήσια Πανελλήνια Ναυτοπροσκοπική Εκπαιδευτική Κατασκήνωση (ΠΝΕΚ). Στη Σχολή αυτή εκπαιδεύονται οι
Βαθμοφόροι από όλη την Ελλάδα, σε περιβάλον προσκοπικής κατασκήνωσης 12 ημερών, στην Κωπηλασία και την Ιστιοπλοϊα. Στην εργασία αυτή συνέβαλαν οι Αξιωματικοί της Ναυτικής Εκπαίδευσης του Πολεμικού Ναυτικού καθώς και του Λιμενικού. Η Εκπαίδευση αυτή λειτουργεί χωρίς διακοπή, δίνοντας στις Ναυτοπροσκοπικές Ομάδες στελέχη τα οποία άρχισαν να εκπαιδεύουν τους Βαθμοφόρους στην από το 1959 μετονομασθείσα Σχολή Κυβερνήτου Ναυτοπροσκοπικού Σκάφους. Από τη σχολή αυτή οι εκπαιδευόμενοι αποφοιτούν αφού εξεταστούν από επιτροπή στην οποία συμμετέχουν και δύο Αξιωματικοί Εκπαιδευτές του Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος. Με το στοιχείο αυτό η παραπάνω Εκπαίδευση είναι η μόνη που απονέμει πτυχίο με την πιστοποίηση των αρμοδίων Αρχών του Ελληνικού Κράτους, πράγμα το οποίο εξασφαλίζει την εγκυρότητά της . Για τη διευκόλυνση της παραπάνω Εκπαίδευσης καθιερώθηκε το 1974 η Σχολή Ναυτοπροσκοπικής Προπαίδευσης από την οποία οι απόφοιτοι έχουν την ικανότητα να κυβερνούν κωπήλατο σκάφος. Η παραπάνω Σχολή, από το 2001, ονομάσθηκε Σχολή Λεμβάρχων με βασική ποϋπόθεση την επιτυχή παρακολούθηση της διήμερης Σχολής Ναυτοπροσκοπικού Προγράμματος. Οι απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας έκανε αναγκαία τη δημιουργία της Σχολής Κυβερνήτου Σκάφους Ανοικτής Θαλάσσης. ΄Ετσι η επέκταση της Εκπαίδευσης που λειτουργεί από την Εφορεία Ναυτοπροσκόπων της Γενικής Εφορείας του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, την τελευταία δεκαετία, δίνει την ευκαιρία στους νέους να ασχολιθούν και με τα σύγχρονα σκάφη για ψυχαγωγία ή και βιοπορισμό. Μια ακόμη ευκαιρία, για επαγγελματική κατάρτιση, που εχουν οι Πρόσκοποι, είναι η εκπαίδευση τους στη Ναυαγοσωστική που άρχισε από το 1997 στα πλαίσια της ειδκότητας των Ναυτοπροσκόπων. ΄Ολες οι παραπάνω εκπαιδεύσεις γίνονται από έμπειρους Βαθμοφόρους του Σ.Ε.Π. και της Εφορείας Ναυτοπροσκόπων.
΄Ενας από τους ηγέτες της Εφορείας Ναυτοπροσκόπων ήταν και ο αείμνηστος Μανώλης Βελισσάριος. Ο Σαμιώτης κολυμβητής-πρόσκοπος ήταν ο πρώτος ΄Ελληνας αθλητής του υγρού στίβου που πέρασε κολυμπόντας τα 35,5 χιλμ. της Μάγχης στις 10-6-1930 σε 12 ώρες και 20 λεπτά. Χρειάσθηκαν άλλα 20 χρόνια για να πετύχει κάποιος άλλος τον άθλο αυτό.
Η Εφορεία Ναυτοπροσκόπων εκτός του ότι αναλαμβάνει τις θαλασσινές δραστηριότητες όλων των μεγάλων συναντήσεων και Πανελληνίων κατασκηνώσεων (JAMBOREES κ.λ.π.), έχει οργανώσει και πραγματοποιήσει τρείς Πανελλήνιες Ναυτοπροσκοπικές Κατασκηνώσεις με την ονομασία «REGATTA». Η 1η έγινε στη Θεσσαλονίκη το 1966 με 200 Ναυτοπροσκόπους, η 2η στον ΄Αγιο κοσμά το 1980 με 140 Ναυτοπροσκόπους η 3η στη Βούλα το 2000 με 1200 Ναυτοπροσκόπους και 4η στη Θεσσαλονίκη.
Οι Ναυτοπρόσκοποι έχουν συνεισφέρει, όπως όλοι οι Πρόσκοποι, σε κάθε κατάστση εθνικής ή κοινωνικής έκτακτης άνάγκης (π.χ. πυρκαϊά Θεσσαλονίκης, σεισμοί Ζακύνθου, Κορίνθου, Βόλου, Θεσσαλονίκης, Καλαμάτας, Πύργου, Αττικής, Κοζάνης, Γρεβενών κ.λ.π.) τηρόντες την Προσκοπική τους Υπόσχεση.
Σ’όλη την Ελλάδα υπάρχουν 104 Ναυτοπροσκοπικές Ομάδες με 6.500 περίπου μέλη.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, στις 29-2-2000, υπέβαλλε αίτημα στον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου & Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας, συνοδευόμενο από εμπεριστατομένη μελέτη του τότε Εφόρου Ναυτοπροσκόπων Χαραλ. Κασιμάτη, για παραχώρηση χώρου στο Φαληρικό Δέλτα, με σκοπό την δημιουργία Πανευρωπαϊκού Ναυτοπρσκοπικού Ναυταθλητικού Εκπαιδευτικού Κέντρου. Το αίτημα εγκρήθικε, βάσει Π.Δ. που δημοσιεύθηκε στις 26-3-2002 στο Φ.Ε.Κ. με αριθμό 233 τεύχος 4ο.Με το Νόμο 3342 που δημοσιεύθημε στο Φ.Ε.Κ. με αριθ.131/1 στις 6-6-2005 επαναλαμβάνεται η έγκριση της χρήσης του παραπάνω χώρου με την διαφορά ότι μέχρι σήμερα, Φεβρουάριος 2006 δεν έχει αποδοθεί, ακόμα, προς χρήση.
Οι Ναυτοπρόσκοποι στην Ελλάδα έχουν μέλλον γιατί απέκτησαν βαθιές ρίζες από τη δουλειά και το ζήλο πολλών αξιόλογων Βαθμοφόρων.
Χαράλ. Κασιμάτης
Έφορος Π.Ν.Ν.Ε.Κ.ΔΕΛΤΑ
