Ύποπτες βουτιές στο Αιγαίο.

Το 2006 θα είναι η χρονιά των μεγάλων εξερευνήσεων στο βυθό του Αιγαίου.Για μια ακόμη φορά η Ελλάδα θα επιβεβαιώση την παγκόσμια φήμη της ως κοιτίδας του πολιτισμού-ακόμα και του υποθαλλάσιου.

Μόνο που υπάρχει ένα μικρό πρόβλημα.Ο ίδιος άνθρωπος που αναλαμβάνει το 2006 το μεγάλο αυτό εγχείρημα,έχει χαρακτηριστεί πριν από τρία χρόνια ως ακατάλληλος για συνεργασία και έχει θεωρηθεί ύποπτος <θησαυροθήρας>!!Πρόκειται για τον διάσημο αμερικανό καθηγητή Ρόμπερτ Μπάλαρντ, τον άνθρωπο που εντόπισε και ερεύνησε το γνωστότερο ναυάγιο τον <Τιτανικό>.

Τί άλλαξε από τότε;

ΠΗΓΗ EΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

Τι άλλαξε από τότε;

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΕΝΑΛΙΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

Αθήνα, 7 Οκτωβρίου 2002 Α.Π.: ΕΠ 75

Προς το Υπουργείο Πολιτισμού

1. Γραφείο κ. Υπουργού Πολιτισμού

2. Γραφείο κας Γ. Γραμματέως

Θέμα: Ναυάγιο «CESNOLA» με Αρχαιότητες ελληνικού και κυπριακού ενδιαφέροντος σε διεθνή ύδατα.

Σχετικά με το θέμα θα θέλαμε να σας αναφέρουμε ότι κατά το τελευταίο διάστημα η Εφορεία μας έγινε αποδέκτης, διά του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των προθέσεων ομάδος ερευνητών από τις ΗΠΑ με στόχο τον εντοπισμό του πλοίου «Napried», που ναυάγησε το 1872 στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κύπρου - Συρίας. [...]

Στο πρόγραμμα μετέχουν μεταξύ άλλων και οι:

- Dr Robert Ballard, ωκεανογράφος, γνωστός από τον «Τιτανικό» και άλλες «θησαυροθηρικές» έρευνες ανά τον κόσμο, με πρόσφατες δραστηριότητες στο Ισραήλ και στη Μαύρη Θάλασσα για λογαριασμό της Τουρκίας. Ο R. Ballard εξέφρασε ενδιαφέρον για το πρόγραμμα και δήλωσε ότι μπορεί να αναλάβει το τεχνικό τμήμα.

- Dr George Bass, αρχαιολόγος, ιδρυτής και πρώην πρόεδρος του Institute of Nautical Archaeology, γνωστός για τις υ/β ανασκαφές των γνωστών βυζαντινών και ελληνικών ναυαγίων στην Τουρκία, τα οποία εκτίθενται στο Μουσείο της Αλικαρνασσού. Υπενθυμίζεται ότι κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο ο κ. Bass είχε εκφράσει ανθελληνικές θέσεις που δημοσιεύθησαν σε έγκυρες αμερικανικές εφημερίδες. [...]

Σε περίπτωση πάντως πραγματοποίησης του προγράμματος εγείρονται πολύπλοκα ζητήματα εφαρμογής του δικαίου της θαλάσσης, όπως:

- Δικαιοδοσία παρακτίου κράτους και ποίου: εξαρτάται κατά πόσον το ναυάγιο εντοπίζεται στα χωρικά ύδατα της Κύπρου ή της Συρίας ή στα διεθνή. Η πρόσφατα ψηφισθείσα από την ΟΥΝΕΣΚΟ «Σύμβαση προστασίας της υ/β πολιτιστικής κληρονομιάς» δεν επιλύει το πρόβλημα που θα ανακύψει στη δεύτερη περίπτωση αφ' ενός μεν διότι η Σύμβαση δεν έχει ακόμη επικυρωθεί αφ' ετέρου δε διότι ο προβλεπόμενος στα άρθρα 11, 12 και 13 μηχανισμός είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκος.

- Συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερομένων Κρατών. Ακόμη και σε περίπτωση που εφαρμοσθούν, ανεπισήμως, από τα ενδιαφερόμενα Κράτη, οι διατάξεις των ανωτέρω άρθρων της συμβάσεως, ο Γ. Δ/ντής της ΟΥΝΕΣΚΟ οφείλει να ορίσει κάποιο Κράτος ως Συντονιστή (ακόμη και εκτός της γεωγραφικής περιοχής όπου το ναυάγιο) και να ακολουθήσει μια μακρά διαδικασία διαπραγματεύσεων και συμφωνιών σε περιφερειακό επίπεδο. Στην αντίθετη περίπτωση οιοσδήποτε φορέας, συνήθως ιδιωτικός, εξασφαλίσει τα αναγκαία ποσά, μπορεί να ξεκινήσει την επιχείρηση ανεξέλεγκτα, πολλώ μάλλον εάν η χώρα που εκπροσωπεί δεν έχει καν ψηφίσει τη Σύμβαση.

- Δικαιούχοι κάτοχοι αντικειμένων: οι ενδιαφερόμενοι θέλουν να εμφανίζονται ότι έχουν αγαθό σκοπό, δηλ. την επιστροφή των αντικειμένων στη χώρα απ' όπου προέρχονται, την Κύπρο. Δεν αναφέρεται όμως τίποτε για αντικείμενα άλλης προελεύσεως, π.χ. ελληνικά, ασσυριακά, αιγυπτιακά κλπ. Και στο σημείο η Σύμβαση δεν είναι απόλυτα σαφής εφόσον αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο εφαρμογής του salvage law υπό προϋποθέσεις (άρθρο 4). [...]

Από πλευράς μας θεωρούμε ότι σε περίπτωση που το ΥΠΠΟ προχωρήσει σε οιασδήποτε μορφής συνεργασίας, η σύνθεση της ερευνητικής ομάδος και κυρίως η παρουσία του Robert Ballard (και ολιγότερον του George Bass) κρύβει τον κίνδυνο να εμπλακεί το ΥΠΠΟ σε μια επιχείρηση που δεν απέχει ή που μπορεί να καταλήξει τελικά σε θησαυροθηρία, όχι μόνο του πλοίου Napried αλλά πιθανώς και άλλων αρχαίων ναυαγίων. Ως εκ τούτου η συμμετοχή ή συνεργασία με τα συγκεκριμένα πρόσωπα δεν συνιστάται.

Επιπλέον, με την ευκαιρία αυτής της έρευνας, που απ' ό,τι φαίνεται θα επεκταθεί σχεδόν σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο, μπορεί να δημιουργηθούν προηγούμενα και οι συμμετέχοντες στην έρευνα να εγείρουν στη συνέχεια απαιτήσεις για συνέχιση των ερευνών, ενώ η συγκεκριμένη ερευνητική ομάδα φαίνεται ωσάν να ζητά την κάλυψη της Ελλάδος - Κύπρου για έρευνες ναυαγίων στην Ανατολική Μεσόγειο, υπό το πρόσχημα της προστασίας τους.

Η ΕΕΑ βεβαίως έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια υψηλή τεχνογνωσία χάρις στις έρευνες βαθέων υδάτων που διενήργησε σε συνεργασία με το ΕΚΘΕ, ΜΙΤ κ.λπ. Γεγονός που της επιτρέπει να αναλάβει ανάλογα εγχειρήματα σε συνεργασία πάντοτε με το ΕΚΘΕ, το οποίο διαθέτει μέσα εντοπισμού του στόχου με πλευρική σάρωση (Side Scan Sonar) και εντοπισμό του με το R.O.V., υπό την προϋπόθεση όμως ότι η επιχείρηση θα χρηματοδοτείτο αποκλειστικά από Ελληνικούς πόρους, ώστε το γεγονός να μην επισκιασθεί από τον Ballard.

Από την άλλη, η Κύπρος δεν διαθέτει μονάδα που να ασχολείται με την υ/β αρχαιολογία, θα ήταν όμως χρήσιμο να τεθή το ερώτημα, σε πολιτικό επίπεδο, στην Κυπριακή πλευρά, τι γνωρίζει και ποια η θέση της ως προς το πρόγραμμα, δεδομένου ότι το ναυάγιο εντοπίζεται πιθανότατα στην υφαλοκρηπίδα μεταξύ Κύπρου, Συρίας, Αιγύπτου.

Επειδή τέλος οι ενδιαφερόμενοι ζήτησαν να μας επισκεφθούν προκειμένου να συζητήσουν μαζί μας το ενδεχόμενο συνεργασίας και λαμβάνοντας υπ' όψιν την προβολή της χώρας, κυρίως όμως το επιστημονικό ενδιαφέρον και την πολιτική σημασία του όλου εγχειρήματος που απαιτεί ιδιαίτερα λεπτούς χειρισμούς, παρακαλούμε για οδηγίες σας: α) κατά πόσον θα πρέπει να ενημερώσουμε τις αρμόδιες Δ/νσεις του ΥΠΕΞ και ΓΕΝ β) την θέση την οποία πρέπει να τηρήσουμε κατά την συνάντηση με τον εκπρόσωπο του προγράμματος.

Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα

Αρχαιολόγος ΠΕ2 με βαθμό Διευθυντού