Kαταδρομικό ΈΛΛΗ (1)

[Ellinis]

Μιας και οι μέρες το φέρνουν στην επικαιρότητα, είπα να θυμηθούμε και κάτι που συνέβη σαν χθες πριν 70 χρόνια. Αναφέρομαι στη βύθιση του καταδρομικού ΕΛΛΗ ενώ αυτό ήταν αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι της Τήνου συμμετέχοντας στον εορτασμό της Μεγαλόχαρης.

Το γεγονός είναι λίγο-πολύ γνωστό σε όλους μας, ας δούμε παρακάτω κάποιες αναφορές που είχε κάνει ο φίλος george_kerkyra σε άλλο θέμα, και θα προσθέσω κάποιες λεπτομέρειες που δεν είναι και τόσο γνωστές.

Το ελαφρό καταδρομικό «ΕΛΛΗ» έμεινε στην ιστορία του Πολεμικού μας Ναυτικού όχι για τη δράση του, αλλά για το τέλος του, καθώς τορπιλίστηκε από Ιταλικό υποβρύχιο στην Τήνο στις 08.25ʼ της 15ης Αυγούστου 1940, ενώ εκτελούσε θρησκευτική αποστολή και δεν υπήρχε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιταλία. Ήταν το αποκορύφωμα μιας σειράς προκλήσεων από την πλευρά των Ιταλών.

Πραγματικά, η απρόκλητη επίθεση στο ΕΛΛΗ δεν ήταν η πρώτη αυτού του τύπου. Είχαν προηγηθεί μια αεροπορική επίθεση βόρεια της Κρήτης στο ανεφοδιαστικό ΟΡΙΩΝ και στο αντιτορπιλικό ΥΔΡΑ, και μια ακόμη στα Α/Τ ΒΑΣ.ΟΛΓΑ και ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ στο Γαλαξείδι. Ακόμη το επιβατηγό ΦΡΙΝΤΩΝ είχε γίνει στόχος πολεμικού αεροσκάφους, πάντα χωρίς διακριτικά αλλά προφανέστατα Ιταλικού.

Αν και η επίθεση ήταν απρόκλητη, δεν ήταν κάτι που η ελληνική πλευρά δεν ανέμενε. Αφενός είχαν προηγηθεί οι αεροπορικές επιθέσεις, αφετέρου υπήρχαν και πληροφορίες που προμήνυαν κάποιο ιταλικό χτύπημα. Μάλιστα είχε γίνει και έκληση από επιτελείς του στόλου να μη σταλεί η ΕΛΛΗ στον εορτασμό της Τήνου αλλά κάποιο άλλο σκάφος μικρότερης σημασίας. Ο αρχηγός στόλου Μεζεβίρης είχε αναφέρει σχετικά:

το Γ.Ε.Ν., για να μην διακινδυνεύσει την ΕΛΛΗ, είχε εισηγηθεί την αποστολή του α/τ «ΑΕΤΟΣ». Ο Υφυπουργός όμως, επέμενε να αποσταλεί το εύδρομο για την μεγαλοπρεπέστερη συμμετοχή του Ναυτικού στην τελετή.

Το πλοίο ναυπηγήθηκε στις Η.Π.Α. μεταξύ των ετών 1912-1913 στα ναυπηγεία της Νέας Υόρκης με παραγγελία της Κινέζικης κυβέρνησης. Τελικά αγοράστηκε από την Ελληνική το καλοκαίρι του 1914 και κατάπλευσε στην Ελλάδα με ελληνικό πλήρωμα.

Το ΈΛΛΗ είχε παραγγελθεί το 1910 ως FEI HUNG, αλλά παρέμεινε στο ναυπηγείο μέχρι που το πήρε η Ελλάδα μιας και τότε έψαχνε εναγωνίος για πολεμικά σκάφη που θα αντιμετώπιζαν τα πολεμικά που ναυπηγούσε η Τουρκία. Ονομάστηκε ΈΛΛΗ σε ανάμνηση της νικηφόρου ναυμαχίας της Έλλης.

Η «ΕΛΛΗ» είχε εκτόπισμα 2600 τόνων, μήκος 105 μέτρα, πλάτος 12, βύθισμα 5 και μπορούσε να αναπτύξει ταχύτητα 20 κόμβων. Ο οπλισμός της περιλάμβανε 2 πυροβόλα Armstrong των 152 χλστ, 4 των 102 χλστ και 2 των 76 χλστμ, όλα του ιδίου τύπου.
Κατά τη διετία 1924-1925 υπέστη εκτεταμένες μετασκευές στα γαλλικά ναυπηγεία του La seine. Τότε αντικαταστάθηκαν οι ανθρακολέβητες με πετρελαιολέβητες και τοποθετήθηκαν τρεις καινούργιοι ατμοστρόβιλοι. Αφαιρέθηκε το ογκώδες επίστεγο, κατασκευάστηκε νέα σύγχρονη γέφυρα, νέος τριποδικός ιστός και νέοι καπνοδόχοι.
Αφαιρέθηκαν τα τέσσερα πλευρικά πυροβόλα των 102 χλστ και αντικαταστάθηκαν με ένα των 152 χλστ που εγκαταστάθηκε πίσω από τη δεύτερη καπνοδόχο. Το σύστημα βολής εκσυγχρονίστηκε με κατευθυντήρα Vickers, ενώ τοποθετήθηκαν δύο τορπιλλοβλητικοί σωλήνες των 450 χλστ και σύστημα ποντίσεως ναρκών με μεταφορική ικανότητα 100 ναρκών (μοντέλο υπό κλίμακα του σκάφους μετά τη μετασκευή εκτίθεται στο Πολεμικό Μουσείο).

* Η φωτογραφία είναι του 1931 (Π. Σπίγγος) δείχνει την «ΕΛΛΗ» μετά τις μετασκευές, αγκυροβολημένη έξω από το Βίδο ενώ άκατοι πηγαινοέρχονται ........
(Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του κου Αντρέα Σταματόπουλου)

Συνημμένο Αρχείο 99942

Και άλλη μια φωτογραφία από εμένα, επίσης μετά τη μετασκευή του 1925.

elli 1.jpg
πηγή: παλαιό ένθετο εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ

[Ellinis]

Και κάποιες παραπάνω πληροφορίες σχετικά με τη βύθιση και τι επακολούθησε...

Η τορπίλη έπληξε το 'ΈΛΛΗ στις 08.25, μεταξύ των δύο καπνοδόχων, και προκάλεσε σοβαρές ζημιές στο λεβητοστάσιο και εισροή υδάτων. Η επακόλουθη έκρηξη του λέβητα προκάλεσε επιπλέον ζημιές και το πλοίο άρχισε να παίρνει κλίση και να βυθίζεται. Μια προσπάθεια ρυμούλκησης του από το επιβατηγό ΕΣΠΕΡΟΣ (με πλοίαρχο τον περίφημο Γεράσιμο Φωκά) δεν είχε επιτυχία και έτσι η ΕΛΛΗ βυθίστηκε στις 10.20 σε βάθος 45-50 μέτρων. Ο απολογισμός ήταν 9 νεκροί ναύτες και 24 τραυματίες.

Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, το Ιταλικό υποβρύχιο ήταν το Delphino. Ο κυβερνήτης του υποπλοίαρχος Αϊκάρντι, είχε την εντολή να βυθίσει όποιο πλοίο βρισκόταν τη συγκεκριμένη μέρα στο λιμάνι της Τήνου.
Μάλιστα, εκτόξευσε τορπίλες και προσπάθησε να βυθίσει και τα επιβατικά ατμόπλοια ΕΣΠΕΡΟΣ, ΕΛΣΗ και ΣΟΦΙΑ που μετέφεραν προσκυνητές από τον Πειραιά στην Τήνο.

Ο ναύαρχος Μεζεβίρης στο βιβλίο του "Τέσσαρες δεκαετίες εις την Υπηρεσίαν του Β. Ναυτικού" αναφέρει σχετικά:

Όπως εξακριβώθηκε, εκτός από την μοιραία τορπίλη που είχε βυθίσει την ΕΛΛΗ, είχαν βληθεί άλλες δυο τορπίλες που είχαν προσκρούσει στον κυματοθραύστη. Διαπιστώθηκε, από θραύσματα των τορπιλών που βρέθηκαν, ότι ήταν ιταλικής προέλευσης. Όσον αφορά το μικρό μας εύδρομο, το μόνο ίχνος του που βρήκαμε ήταν η άκρη του καταρτιού του που προεξείχε από τη θάλασσα.
πηγή

Παρακάτω και η στιγμή της πρόσκουσης της δεύτερης τορπίλης στο κυμματοθραύστη της Τήνου. Το ΕΛΛΗ διακρίνεται δεξιά.
Elli.jpg

Όσο για το τέλος του "θύτη", του ιταλικού Delphino, αυτό βυθίστηκε το 1943 στα ανοιχτά του Τάραντα από πλοηγικό λάθος.

Και μια φωτογραφία που δεν έχει εμφανιστεί πολλές φορές. Το ΕΛΛΗ φλεγόμενο με τη σημαία να εξακολουθεί να κυματίζει στην πρύμνη του, λίγο πριν βυθιστεί.

elli 3.jpg
πηγή: παλαιό ένθετο εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ

[T.S.S. APOLLON]

Πολυ καλη η εξιστορηση του φιλου Ellinis για το ευδρομον ΕΛΛΗ με την συμπληρωση εβδομηντα ετων απο τον τορπιλισμο του.

Ας δουμε και το Μνημειο που υπαρχει στο λιμανι της Τηνου.
DSCN5113.jpg

[george_kerkyra]

Το υποβρύχιο που τορπίλισε την ΕΛΛΗ

[T.S.S. APOLLON]

Στον Ιερο Ναο της Ευαγγελιστριας στην Τηνο σε ειδικο χωρο βρισκεται το Μαυσωλειο της ΕΛΛΗΣ οπου μεταξυ των αλλων υπαρχει και το μοντελο του ηρωικου πλοιου.
DSCN3691.jpg

[Ellinis]

Καλά έκαναν και βάλανε και το αφιέρωμα με το μοντέλο, και το μνημείο στην ακτή.
Βέβαια καλύτερα θα ήταν να είχαν λίγο μυαλό οι πρόγονοι μας και να είχαν αφήσει το κουφάρι του ΈΛΛΗ να στολίζει για πάντα το βυθό της Τήνου.

Όποιος δεν γνωρίζει για την θλιβερή απόφαση διάλυσης του πλοίου το 1955, ας δει μέρος από το σχετικό αφιέρωμα του Σκάϊ με τίτλο "Η δραχμοποίηση της ιστορίας" εδώ.

[ΒΙΚΤΩΡ ΧΙΩΤΗΣ]

Το υποβρύχιο που τορπίλισε την ΕΛΛΗ

ΣΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΝΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ.
ΠΑΝΤΩΣ ΤΟ "ΕΛΛΗ" ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΑΓΟΡΑ ΑΝΑΓΚΗΣ ΤΟΤΕ.ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΟ...ΤΡΟΠΟΣ ΤΟΥ ΛΕΓΕΙΝ ΔΗΛΑΔΗ,ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΑ ΑΔΕΛΦΑ ΤΟΥ CHAO HO KAI YING SWEI (BΡΕΤΑΝΙΚΗΣ ΟΜΩΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ) ΗΤΑΝ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟ ΜΟΝΑ ΤΟΥΣ.ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΣΚΕΥΗ Ο ΟΠΛΙΣΜΟΣ ΗΤΑΝ 3 ΠΒ ΤΩΝ 152, 2 ΤΩΝ 66, 2 ΤΩΝ 40, 2 Τ/Σ ΤΩΝ 457 ΧΙΛ ΚΑΙ 110 ΝΑΡΚΕΣ.ΤΟ 1940 ΕΠΙΑΝΕ ΜΟΝΟ 18 KTS! ΠΑΡΌΛΑ ΑΥΤΑ ΔΕΝ ΕΠΑΥΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΧΡΗΣΙΜΗ ΜΟΝΑΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ Β.Ν.

[Ellinis]

Φίλε ΒΙΚΤΩΡ ΧΙΩΤΗ συμφώνω και εγώ οτι το ΕΛΛΗ θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο στη μάχη των θαλασσών. Όμως η παρουσία του δε νομίζω οτι θα άλλαζε κάτι στην έκβαση του πολέμου... εξάλλου οι Ιταλοί δεν το βύθισαν για να μας στερήσουν από μια σημαντική μονάδα.
Υποθέτω οτι αν δεν το είχαν βυθίσει θα μπορούσε να χρησιμεύσει σε παράκτιους βομβαρδισμούς, σαν συνοδό νηοπομπών και ίσως σε κάποιες επιδρομικές αποστολές (αν και δεν είχε την ταχύτητα).
Αλλά δεν νομίζω οτι θα μπορούσε να παίξει ενεργό ρόλο σε ναυμαχίες επιφανίας.

[τοξοτης]

Το υποβρύχιο που τορπίλισε την ΕΛΛΗ

Μερικά στοχεία για το Ιταλικό υποβρύχιο που τορπίλησε το ΕΛΛΗ που βρήκα στην ιστοσελίδα : http://www.sommergibili.com/delfinoe.htm

μαζί με δύο φωτογραφίες του εκ των οποίων η μία (delfino1) έχει την εξής σημείωση : 1933 - by an italian newspaper "Domenica del Corriere" - ITALIAN SUBMARINES IN THE BLACK SEA -
Two italians submarines, "DELFINO" and "TRICHECO" stopped in Varna, in Bulgary. Bulgarian Ministry of Navy visits the boats (big picture) and then Italian Officers went to Sofia where they met King Boris (small left picture)"




Italian Submarine " DELFINO "
(translation by the courtesy of Mr. D'Adamo - www.regiamarina.net)
The submarine DELFINO (the same name was assigned to the first Italian submarine designed and build by Gen. Pullino at the beginning of the last decade of the 18th century) belonged to the class “SQUALO”. This class derived and was an improvement of the preceding classes “PISANI” and “BANDIERA”, and was efficient and reliable and, as a matter of fact, brought to an end the experimental period of Italian submarine naval constructions.
The “SQUALO” class included four boats: SQUALO (2), NARVALO (2), DELFINO (2) and TRICHECO (2), all built by the C.R.D.A. shipyard of Monfalcone (Gorizia), between 1928 and 1931. The DELFINO was laid down on October 27th, 1928, launched on April 27th, 1930 and delivered to the Navy on June 19th, 1931.
The boatΆs technical specifications were:
- Hull: "Bernardis" design - Single Hull
- Max Diving Depth.: 100 m (safety factor 3)
- Displacement: 933 t (surfaced) - 1.142 t (submerged)
- Dimensions: 69,80 m (Lenght) – 7,18 m (Beam) – 5,20 m (Draft)
- Engines Power: 3.000 HP (diesel) - 1.300 HP (electric)
- Max Speed: 15,5 kts (surf.) - 8 kts (subm.)
- Range: surfaced: 5.650 NM at 8 kts - 1.820 NM at 15,5 kts ; submerged : 100 NM at 3 kts - 7 NM at 8 Kts
- Armament: 8 x 533 mm torp. tubes (4 bow and 4 aft); 1 deck gun 102 mm / 35 cal. ; 2 Anti-Aircraft guns 13,2 mm
- Crew: 52 (5 Officers)
Here a recap of its operational life:
Upon entering service, the DELFINO, along with the three other boats of the same class, was assigned to the 2nd Squadron based in La Spezia.
In 1933, along with the TRICHECO, the boat completed a long cruise in the Black Sea.
The following year, the four boats of the “SQUALO” class were transferred to Naples where they made up the 4th Submarine Squadron. From Naples, the DELFINO and TRICHECO completed a second cruise in the eastern Mediterranean. Toward the end on 1936, the boat began participating in the Spanish Civil War under the command of Lieutenant Folco Buonamici, completing a special mission from the 9th to the 24th of December. On patrol in the waters off Barcelona and Terragon, it attempted a single attack against a merchant ship, but failed to succeed.

In 1937, the DELFINO was assigned to the Red Sea. Later one, the four boats of the same class were reunited, first in 1938 as part of the 33rd Squadron of the 3rd Submarine Group based in Messina; later, in 1940, as part of the 51st Squadron of the 5th Submarine Group based in Leros (Greece).



Upon ItalyΆs entry into the war (June 10th 1940), the DELFINO was under the command of Lieutenant Giuseppe Aicardi and already on patrol off the Starit of Khesos (Greece). Other missions quickly followed, one after another.

On July 18th, while on patrol in the Doros Channel, the DELFINO was attacked by a British submarine, but was able to avoid the torpedo. A few hours later, the boat sighted again the enemy vessel, this time launching a torpedo. A strong explosion and a tall column of water made the crew believe that the torpedo had reached its target, but there is no reference to this action in any British documentation.

On August 15th, while on Patrol off the Cyclades Islands, the DELFINO is the protagonist of an episode very sad to remember, such as for a long time it was not mentioned in the official historical annals: the sinking of the old Greek light cruiser HELLI in the harbor of the Island of Tino, during the celebrations of Assumption. During the attack was also hit a merchant ship, which sank to the shallow waters, while a third weapons hit the docks.


The attack, planned and executed in total secrecy (not even Count Ciano, the Italian Foreign Minister knew about it), was ordered by the Italian Governor for the Aegean, the zealous and bellicose De Vecchi (he was part of the Fascist quadrumvirato), under instructions from his superiors (it appears that the order was issued by Mussolini himself, via Supermarina). De Vecchi augmented these orders when he gave instructions (verbally) to Captain Aicardi. The intention was to intimidate Greece, not yet involved in the conflict but under suspicion, and rightly so, of favoring British operations in the Aegean.
To Greek protests, the Italian government replied rejecting all accusations, but was refuted by the recovery of debris of a torpedo of Italian manufacturing. To this, it was pathetically replied, attempting to shift the blame to England, that in the past some weapons from the Italian torpedo factory in Fiume had been sold to the British who had used them to inculpate the Italians.
After the war, Captain Aicardi reported that he had entered the bay to hit two small merchant ships when the Helli caught up with him and looked like it was moving against the submarine: the attack was inevitable.
This was an ugly episode, useless and ignoble, which only achieve the result of provoking great resentment toward Italy. At the end of the conflict, within the peace treaty negotiations, Grece requested and obtained the assignment of the Italian cruiser Eugenio di Savoia as part of war reparations; it would be renamed Helli.
In November 1940, Lieutenant Aicardi passed the command of the DELFINO to Lieutenant Commander Alberto Avogadro di Cerrione. In the next mission, from November 25th to the 30th in the northern Aegean Sea, on the 29th he sighted a convoy against which launched two torpedoes. Explosions are clearly heard and it was believed that, perhaps, the Greek destroyer PSARA might have been hit, but this was never confirmed.
On August 1st, 1941, during a patrol off Tobruk, the DELFINO was attacked by a British airplane type “Sunderland”, but it defended itself with the machineguns and was able to shoot it down, rescuing four members of the crew.
The following missions, until February 1942, took place in the Sicilian Channel and in the waters of Malta. In February 1942, Captain Avogadro relinquished command to Lieutenant Mario Violante who held command until the loss of the boat. With the new captain, the DELFINO was assigned to the Submarine School in Pola where it completed 67 training sorties.
On November 10th, 1942 the boat was back to the frontline in Taranto, with the onerous task of transporting materiel to North Africa. During three missions, from November 13th 1942 to January 6t, 1943, the DELFINO transported over 200 tons of ammunitions and fuel. Thereafter, it entered the shipyard in Taranto for a period of refitting lasting until March 20th. After, it relocated to Augusta.
On March 23th at 12:15, the DELFINO left Taranto, followed by a pilot boat which was to escort it outside the harbor. Precisely an hour later, six and one half miles for 205° from the S. Vito lighthouse, a sudden failure of the rudder abruptly veered the submarine: collision with the pilot boat is inevitable. The gash produced by the collision aft was large. Any counteraction was inevitable: the boat sank rapidly taking with it 28 crew members.
Up to that moment, the DELFINO had completed 29 missions for a total of 17,429 miles, 1,756 of which underwater.
http://www.sommergibili.com/delfinoe.htm

[sv1xv]

Leros (Greece): μάλλον λάθος κάνει... Η Λέρος την εποχή εκείνη ανήκε στην Ιταλία.