Γυναίκες στο Ναυτικό Επάγγελμα

[Ωκυρρόη]

Respect...στην καπετάνισσα!

ΥΓ: Αν μη τι άλλο κέρδος είχε ο συνομιλητής σου...γνώρισε μερικά κείμενα του Σολωμού...γιατί από τον άλλο (τον σολομό) σίγουρα θα είχε μια ιδέα...

[Kapetanissa]

Σας ευχαριστώ.

Ο Σολωμός σήμερα ήταν περισσότερο για μένα. Γιατί αυτός πιότερο από κάθε άλλον ποιητή μας μελέτησε το θάνατο.

Αν και μεγάλη ήταν η σχέση του και με τη θάλασσα και με τους ναυτικούς. Πρώτον γιατί έζησε τη ζωή του με τον ίδιο τρόπο που και ο ναυτικός ζει τη δική του. Ένας ναυβάτης της στεριάς υπήρξε ο εθνικός μας ποιητής. Ανέστιος κι αυτός όπως στην ουσία είναι κι εκείνοι και "κρεμασμένος" ανάμεσα ουρανό και γη... μια γη που για το Σολωμό γίνεται θάλασσα και την ταξιδεύει:

"Ξένος, περαστικός απάνω στη γη και στη θάλασσα είναι ο άνθρωπος."

Ίδια η ξενιτιά που βιώνει και ο κάθε ναυτικός. Στο καράβι να νοσταλγεί τη στεριά και στη στεριά να λαχταρά τη θάλασσα. Ένα συναίσθημα που οι γυναίκες ναυτικοί νιώθουν (ως γυναίκες) ακόμη πιο έντονα. Ένας διχασμός αγεφύρωτος. Ένας σπαραγμός χωρίς τέλος.

Ναι, με το Σολωμό και την ποίησή του έχουν πολλά κοινά και οι ναυτικοί και ειδικά οι γυναίκες ναυτικοί. Την Ευρυκόμη του την έχετε διαβάσει;

Ἡ Εὐρυκόμη


«Θάλασσα, πότε θέλ᾿ ἰδῶ τὴν ὄμορφη Εὐρυκόμη;
Πολὺς καιρὸς ἐπέρασε καὶ δὲν τὴν εἶδα ἀκόμη.
Πόσες φορὲς κοιτάζοντας ἀπὸ τὸ βράχο γέρνω
Καὶ τὸν ἀφρὸ τῆς θάλασσας γιὰ τὰ πανιά της παίρνω!

Φέρ᾿ τηνε, τέλος, φέρ᾿ τηνε». Αὐτὰ ὁ Θύρσης λέει,
Καὶ παίρνει ἀπὸ τὴ θάλασσα καὶ τὴ φιλεῖ καὶ κλαίει·
Καὶ δὲν ἠξέρει ὁ δύστυχος ὁποῦ φιλεῖ τὸ κῦμα
Ἐκεῖνο, ποὺ τῆς ἔδωσε καὶ θάνατο καὶ μνῆμα.

Μας το αφιέρωσε κάποτε στο μπλογκ Καπετάνισσες ένας πολύ ευαίσθητος άντρας. Που καταλάβαινε με την ευαισθησία του ποιητή το πάθος μας για το αρμυρό νερό:

http://kapetanisses.blogspot.com/200...g-post_09.html

Ένας Homo Navigatus και ο ίδιος. Γι' αυτό και ήξερε ποιος Σολωμός έχει σχέση με τις γυναίκες της θάλασσας...

Και μου έκανε μεγάλη εντύπωση που τον καιρό που η μεγάλη μου "κόρη" βρισκόταν σε καράβι και αλληλογραφούσαμε με μέιλς, ένα παιδί έξω καρδιά και χαρούμενο εδώ στη στεριά, άρχισε ξαφνικά να φιλοσοφεί κλεισμένη στις λαμαρίνες για ό,τι πιο βαρύ και σοβαρό απασχολεί τη φιλοσοφία. Το θάνατο.

Νομίζουν μερικοί τυχαίο που ο Καββαδίας ήταν και ναυτικός. Είναι που δεν ξέρουν ότι όλοι οι ναυτικοί είναι και ποιητές. Γιατί δε γίνουνται Καββαδίες; Και μένουν άγνωστοι; Μα γιατί τους λείπει η παιδεία. Και είναι κρίμα. Οι περισσότεροι ναυτικοί μας δεν έχουν εκείνη την παιδεία που διέθετε ο Νίκος Καββαδίας.

Έτσι το φουρτούνιασμα της ψυχής δε βρίσκει το σωστό μονοπάτι για να γίνει ρίμα στο χαρτί. Μένει συνήθως καημός και ενίοτε είναι αυτός που τους πνίγει, πιο συχνά που το πετυχαίνει το κύμα...

Μα όταν καθίσεις και τους κουβεντιάσεις, και μάλιστα με κουβέντες μεσοπέλαγες, το καταλαβαίνεις και το μαθαίνεις. Πως κάθε ναυτικός κρύβει μέσα του έναν ποιητή. Αν προσεχτικά μελετήσουμε τον Καββαδία, θα το διακρίνουμε αυτό που λέω πίσω από τα "αγάλματα" που λαξεύει. πχ Ο Γουίλυ ο μαύρος θερμαστής... Όμοια κι εγώ συνάντησα στον ελάχιστο χρόνο που ταξίδευα πολλούς Γουίληδες...

Ίσως και γιατί πιο εύκολα ανοίγονται σε μια γυναίκα. Και πετάν το προσωπείο του σκληροτράχηλου και θαλασσοδαρμένου. Βλέποντας στο δικό μας πρόσωπο τη μάνα, την αδερφή, την κόρη...

Έχει και αυτό το ρόλο η γυναίκα στο καράβι. Να κάνει πιο ανθρώπινη τη ζωή αυτών των ανθρώπων που ζουν μακριά από τις οικογένειές τους.

Για τον ίδιο λόγο στα αεροπλάνα οι συνοδοί είναι συνήθως γυναίκες. Αλλά γυναίκες είναι και οι νοσοκόμες. Και στα νοσοκομεία και στους πολέμους.

Ποιοι σολομοί που πάνε ανάποδα στο ρεύμα... Αυτά τα λένε όσοι ιδέα δεν έχουν για το τι σημαίνει γυναίκα στο πλοίο. Και δεν είναι ανάγκη να τα λένε μόνο άντρες. Έχουμε και γυναίκες που λάθος τελείως καταλαβαίνουν το ρόλο τους. Που νομίζουν ότι πρέπει να ανταγωνιστούν τα αρσενικά. Και αποβάλλουν τα θηλυκά τους γνωρίσματα.

Και χαίρομαι πολύ που τώρα πια μπήκαν και σαν μάθημα στις σχολές οι ανθρώπινες σχέσεις. Ίσως, ποιος ξέρει, σε ένα καλύτερο αύριο να μπει και η ποίηση... Και πριν βιαστούν κάποιοι να το θεωρήσουν υπερβολή, θα θυμίσω ότι κοτζάμ Μεγαλέξανδρος εκστράτευε έχοντας κάτω από το μαξιλάρι του ένα ποιητικό έργο, την Ιλιάδα του Ομήρου.

Και υπερβολή δε θα το έβρισκα αν πέρα από τα σεμινάρια για θέματα δουλειάς οργανώνονταν και βραδιές ποίησης στα καράβια. Αντί για την κλασική διασκέδαση με χιλιοπαιγμένες βιντεοκασέτες και αστυνομικά βίπερ.

Γιατί η ποίηση είναι το πιο ζεστό λιμάνι του πάσχοντα ανθρώπου. Αυτή γαληνεύει την ψυχή μας. Και οι ναυτικοί είναι πολύ βασανισμένοι άνθρωποι. ¶σχετο που δεν αφήνουν τους άλλους να το καταλάβουν. ¶μυνα είναι. Σαν και τα αγκάθια που σέρνει ο σκαντζόχοιρος...

[Kapetanissa]

Και ποιητικά θα προσθέσω:

Βλέπω ένα σολομό να σέρνεται και να σκαμπανεβάζει πάνω σε αγκάθια σκαντζόχοιρου...

Ίσως κάποια στιγμή τον δεις κι εσύ, Αργοναύτη. Και πώς δεν έχουμε τίποτε να μοιράσουμε μόνο να μοιραστούμε.

[corazon]

Ούτε να γελάσω δεν μπορώ με όσα γράφεις. Μόλις έμαθα το θάνατο φίλου καλού και αγαπημένου. Ένας από τους εξαιρετικούς τεχνικούς υπολογιστών μα και υπόδειγμα ήθους και εντιμότητας. Και για μια ακόμη φορά αναρωτήθηκα γιατί να φεύγουν τέτοιοι άνθρωποι και μάλιστα στο άνθος της ηλικίας τους. Που και τον κόσμο στολίζουν με την παρουσία τους και πολλά θα μπορούσαν ακόμη να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο.

Από κει και πέρα τι να σχολιάσω από αυτά που γράφεις; Που μπλέκεις τον εθνικό ποιητή με τα ψάρια; Και δεν αρκεί η παρένθεση για τη διαφοροποίηση. Αφού Σολωμός με κεφαλαίο και ωμέγα είναι το επώνυμο του ποιητή ενώ το ψάρι γράφεται με μικρό σίγμα και όμικρον: σολομός.

Υπό άλλες συνθήκες και σε άλλο θέμα θα σου εξηγούσα αναλυτικά πόσο σημαντικό είναι στον άνθρωπο να γνωρίζει ορθογραφία, δεν είναι απλά κακοποίηση της γλώσσας, συνδέεται και με την ανάπτυξη της νοητικής ικανότητας.

Για ποια κόντρα στο ρεύμα να μιλήσουμε; Στα είπε ήδη το Ξωτικό. Και τόνισε την αντίθεση με το "πλήθος" εκείνων που τολμούν και τραβάνε ανάποδα από την πεπατημένη και αντί για τον κατήφορο επιλέγουν τις ανηφοριές.

Κι από το Σολωμό, μια και αναφέρθηκε εκ παραδρομής έστω το όνομά του, παραθέτω:

"Εγώ πιστεύω πως ό,τι συμβαίνει εδώ κάτω είναι πάντα στον καιρό του, οτιδήποτε κι αν νομίζουμε εμείς, που λίγη είναι η ζωή μας και λιγοστό εκείνο που βλέπουμε." (περισσότερα στο βιβλίο του Δημήτρη Λιαντίνη: "ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ - Ο ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ" )

Έτσι και με τις καπετάνισσες. Αν είναι ο καιρός ώριμος θα ανέβουν και κόντρα στο ρεύμα στις γέφυρες. Αν όχι, θα μείνουν στη μέση της διαδρομής... Εσύ γιατί σκας;

Όμως από το Σολωμό αξίζει στο θέμα αυτό να αναφερθούν μερικοί στίχοι του γραμμένοι για τις γυναίκες της εποχής του... Στίχοι που εξηγούν γιατί τέτοιων γυναικών οι εγγόνες μπορούν και δικαιούνται να γίνονται καπετάνισσες:

Kαι βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες
γύρου στη φλόγα π’ άναψαν, και θλιβερά τη θρέψαν
μ’ αγαπημένα πράματα και με σεμνά κρεβάτια,
ακίνητες, αστέναχτες, δίχως να ρίξουν δάκρυ·
και γγίζ’ η σπίθα τα μαλλιά και τα λιωμένα ρούχα.
Γλήγορα, στάχτη, να φανείς, οι φούχτες να γιομίσουν.

Δ. ΣΟΛΩΜΟΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ - γ΄σχεδίασμα

Και για τις καπετάνισσες ειδικά, καπετάνισσες της στεριάς και του Σουλίου, ο Σολωμός θα τραγουδήσει:

Εκαθότουνε εις τα όρη
ο Σουλιώτης ξακουστός.
Να τον διώξει δεν ημπόρει
πείνα, δίψα, και αριθμός.

Συχνά σπώντας τα θηκάρια
με τα χέρια τα λιγνά,
ορμούν σ' άπειρα κοντάρια.
Τες γυναίκες των συχνά,

μεγαλόψυχα τραβάει
τον ίδιον αίσθημα τιμής,
που κοιτώντας τον Κομβάυ
είχε ο ανδρείος Τραγουδιστής.

Τες εμάζωξε εις το μέρος
του Τσαλόγγου το ακρινό
της ελευθεριάς ο έρως
και τες έμπνευσε χορό.

Τέτοιο πήδημα δεν το είδαν
ούτε γάμοι, ούτε χαρές,
και άλλες μέσα τους επήδαν
αθωότερες ζωές.

Τα φορέματα εσφυρίζαν
και τα ξέπλεκα μαλλιά,
κάθε γύρο που εγυρίζαν
από πάνου έλειπε μια.

Χωρίς γόγγυσμα κι αντάρα
πάρα εκείνη μοναχά,
οπού έκαναν με την κάρα,
με τα στήθια, στα γκρεμά.

Στα ίδια όρη εγεννηθήκαν
και τα αδάμαστα παιδιά,
που την σήμερο εχυθήκαν
πάντα οι πρώτοι στη φωτιά.

Τέτοιων γυναικών απόγονοι είναι και οι καπετάνισσες της θάλασσας. Και λύπηση κανενός δε χρειάζονται όταν και αν φτάνουν στο χείλος του γκρεμού. Ένας έρωτας τις μάζωξε εκεί. Κι άνθρωπος που ευτύχησε να βιώσει τέτοιον έρωτα είναι έτσι κι αλλιώς κερδισμένος και νικητής.

Πώς να το καταλάβουν όμως αυτό όσοι ποτέ δεν τόλμησαν στη ζωή τους;

Τέτοια "πηδήματα" είναι έτσι κι αλλιώς για λίγους.

Για τους άλλους είναι η θλιβερή ρουτίνα και μια ζωή χωρίς τίποτε το αξιοσημείωτο.

Κι ο καθένας ας διαλέξει το δρόμο του. Που - μην το ξεχνάμε - έχει αναπόφευκτο τέρμα το θάνατο. Τι μένει λοιπόν; Μένει να ζήσεις όσο πιο ζωντανά μπορείς την κάθε στιγμή. Να μην την σπαταλήσεις άδικα. Μια θάλασσα και η ζωή. Ή θα μείνεις να την κοιτάς από τη σιγουριά της στεριάς ή θα πέσεις και θα κολυμπήσεις. Από το Σολωμό και ο επίλογος:

Tο παιδάκι όταν αρχίση
Tο κολύμπισμα να μάθη,
O κολυμπιστής στα βάθη
Mε το χέρι το οδηγά,

Tο αφήνει, το προσέχει,
Kι’ αν ιδή το οπώς δειλιάζει,
Eυθύς τρέχει και τ’ αρπάζει,

Kαι τον φόβον του ονειδά.

Eγω προσωπικα χαιρομαι πολυ που σ'εχουμε εδω!!! Καθε φορα που διαβαζω ενα μηνυμα σου νιωθω πως παιρνω κατι...γνωριζω κατι καινουριο και θελω να μαθω περισσοτερα!!! Να εισαι γερη εκει που εισαι!!!

[Kapetanissa]

Φαντάσου όμως Corazon,

αντί να τα λέμε εδώ να συνταξιδεύαμε ανάμεσα ουρανό και θάλασσα. Και να τα λέγαμε όπως κάποτε τα έλεγα με τη φίλη μου την Έφη. Γυναίκα του μαρκόνη μας ήταν η Έφη. Και νιόπαντρο κορίτσι. Και γνωριστήκαμε σε ένα σούπερ τάνκερ που για λίγες ώρες μόνο έπιανε λιμάνι και μετά ταξίδευε ασταμάτητα για βδομάδες.

Ατέλειωτες ώρες περνάγαμε κουβεντιάζοντας, δυο γυναίκες ανάμεσα σε τριάντα άντρες... ¶λλοτε στις καμπίνες ή κάτω στο σαλόνι, άλλοτε βολτάροντας στην πλώρη, μερικές ψαρεύοντας πίσω στο πούπι αλλά και κάποιες γυρνώντας στο λιμάνι.

Δυστυχώς χαθήκαμε από τότε και δεν ξέρω τι απέγινε. Μα δεν ξεχνώ τις ωραίες στιγμές που μοιραστήκαμε. Ήταν πολύτιμη η συντροφιά της.

Δεν ξέρω αν πια επιτρέπουν οι εταιρείες στις γυναίκες των αξιωματικών να ταξιδεύουν. Η παρουσία τους είναι σημαντική για όλους, όχι μόνο για τις γυναίκες του πληρώματος. Και για τον ίδιο λόγο που υποστήριξα πριν σχετικά με την παρουσία γυναικών στα πλοία. Δεν έχει σημασία αν εργάζονται. Φτάνει να υπάρχει γυναίκα και κάτι μαγικό πλανάται στην ατμόσφαιρα. Όχι, δεν το λέω για ευλογήσω τα ... ανύπαρκτα γένια μας. Από άντρες συναδέλφους το έχω ακούσει. Πως και μία γυναίκα να υπάρχει στο καράβι βρίσκουν λόγο να εμφανίζονται περιποιημένοι και όχι όπως όπως.

Και οι γυναίκες - συνοδοί βρίσκουν πολλούς ακόμη τρόπους να γίνονται χρήσιμες. Με κάποιο γλυκό ή μεζεδάκι που θα ετοιμάσουν, με ένα μπάλωμα που θα κάνουν με τα έμπειρα χέρια της γυναίκας, με τη συμβουλή τους στο λιμάνι για τα δώρα προς τα παιδιά και τις συζύγους... Ακόμη, από μια συνάδελφο δασκάλα, την κ. Ρόη, σύζυγο πλοιάρχου, ξέρω πως αν και η εταιρεία ευνοεί την κατάσταση μπορεί ακόμη και την ψυχαγωγία να αναλάβει μία γυναίκα - συνοδός. Η κ. Ρόη, όταν συνταξίδευε με τον άντρα της στα νιάτα της, ανέλαβε και οργάνωσε στο καράβι δανειστική βιβλιοθήκη που θα τη ζήλευαν πολλές βιβλιοθήκες της στεριάς.

Ναι, ξέρω και την άλλη όψη. Των προβλημάτων. Μα δε συνάδει με την αλήθεια να στεκόμαστε μόνο στη σκοτεινή πλευρά. Υπάρχει και η άλλη, και είναι ολόφωτη.

Θα κλείσω με ένα περιστατικό από τα ταξίδια με την Έφη. Πλησιάζαμε Ισημερινό όταν ένα απόγευμα αποφασίσαμε να κάνουμε μια από τις καθιερωμένες βόλτες στην πλώρη. Ξεκινήσαμε τραγουδώντας και γελώντας, ευτυχώς το επέτρεπε και ο καιρός, φτάσαμε μπροστά, αράξαμε για ώρα αρκετή κοιτώντας τον ορίζοντα και κουβεντιάζοντας.

Στην επιστροφή, την ώρα που φτάναμε κάτω από το φτερό της γέφυρας, πιάνει το μάτι μου τον ανθυποπλοίαρχο να κάνει μια περίεργη κίνηση. Η Έφη ανυποψίαστη. Πού να ξέρει τα έθιμα των ναυτικών για όσους πρώτη φορά περνούν Ισημερινό.

Να ξεφύγουμε από το μπουγέλωμα αδύνατον...

Τουλάχιστον να τους ανταποδώσουμε την πλάκα, σκέφτηκα. Και με το που βλέπω το μπουγέλο να αδειάζει σωριάζομαι στο κατάστρωμα ακίνητη. Μάτια κλειστά και ψόφια τελείως...

Μόνο στην Έφη πρόλαβα και ψιθύρισα πως κάνω πλάκα ίσα ίσα για να βοηθήσει την κατάσταση.

Ο χαμός!

¶σε μετά το γέλιο που έγινε όταν κατάλαβαν πως τους την φέραμε.

Όταν μάλιστα υπήρχαν και παιδιά στο καράβι, κρουαζιέρα έμοιαζε το ταξίδι. Αν και έχω αρκετές αντιρρήσεις για την παρουσία ανήλικων στο σκάφος. Όπως και να το κάνεις η ζωή στη θάλασσα έχει πολλούς κινδύνους και σε μια δύσκολη στιγμή η παρουσία παιδιών κάνει τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα.

[Kapetanissa]

Πλάκες όμως μια χαρά ξέρουμε και μεταξύ μας να σκαρώνουμε οι γυναίκες. Εδώ είμαστε το εκπαιδευτικό σκάφος της σχολής, το ιστιοφόρος Ευγένιος Ευγενίδης, και έχουμε βουτήξει τη Σούλα τάχα και καλά πως θα την πετάξουμε στη θάλασσα.

Όχι, δεν κάναμε μόνο πλάκες στο Ευγενίδης. Αλλά σαν παιδιά κι εμείς φροντίζαμε μαζί με τη σκληρή εκπαίδευση να βρίσκουμε και τρόπους να διασκεδάζουμε.

Χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από τις άλλες στιγμές, της εκπαίδευσης, και μάλιστα με την παρουσία του τότε υπουργού ναυτιλίας...

[Kapetanissa]

στον Ευγενίδη και πάλι

Πρακτική άσκηση στις διοπτεύσεις...

Η νεαρή δόκιμος, και κολλητή μου φίλη εδώ και δεκαετίες, αν και κατάφερε να γίνει ανθυποπλοίαρχος και να κάνει αρκετά ταξίδια με φορτηγά, αναγκάστηκε λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων να βγει στη στεριά.

Τη θάλασσα όμως δεν την αποχωρίστηκε. Σήμερα έχει δική της επιχείρηση στη σκάλα Χαλκίδας και ασχολείται με επιτυχία με το εμπόριο ψαριών.

Αρκετές από τις σπουδάστριες αν και εγκατέλειψαν τη θάλασσα βρήκαν τον τρόπο να κρατήσουν ζωντανή σχέση μαζί της. Αποδεικνύοντας πως η αγάπη τους για το αρμυρό νερό τις οδήγησε στη σχολή και όχι κάποιο καπρίτσιο να αποδείξουν ότι μπορούν να κατακτήσουν ένα αντρικό οχυρό.

[Kapetanissa]

μια άλλη συνάδελφος στο τιμόνι του Ευγενίδη

σας βεβαιώνω ότι το σκάφος δεν έπεσε σε ξέρα...

[Kapetanissa]

Τιμόνι μας έβαζαν και κάναμε ακόμη και όταν πηγαίναμε ταξιδάκια στον Αργοσαρωνικό με πλοία της γραμμής. Φορτωμένα δηλαδή με επιβάτες. Φυσικά με την επίβλεψη του αξιωματικού φυλακής.

[Kapetanissa]

από περιοδικό της εποχής το άρθρο της Λιάνας Κανέλλη

Στο τιμόνι η φίλη και συνάδελφος Αμαλία Γ.

στο εκπαιδευτικό της ταξίδι και σε πλοίο της γραμμής Πάτρα - Ιταλία

Στα πλοία αυτά ταξιδεύουν και σήμερα γυναίκες δόκιμοι

Τριάντα ακριβώς χρόνια μετά την αποφοίτηση από δημόσιες σχολές πλοιάρχων των πρώτων ελληνίδων πλοιάρχων