Η ύπαρξη ενός τουρκολίμανου σε απόσταση αναπνοής από την πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους προκαλεί αναπόφευκτη δυσφορία στους εθνικά ευαίσθητους καιρούς μας · η προβληματική όμως αυτή ονομασία έμελλε τελικά ν' αποδειχτεί πολύ πιο ανθεκτική στο χρόνο και ριζωμένη στη συλλογική συνείδηση απ' ό,τι προφανώς υπέθεταν οι οραματιστές της αντικατάστασής της με κάποιο πιο ελληνοπρεπές τοπωνύμιο...
Για την ίδια την ονομασία "Τουρκολίμανο", η εγχώρια λαογραφία έχει προτείνει δυο διαφορετικές ερμηνείες. Σύμφωνα με την πρώτη, κατά τους δυο τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας στο συγκεκριμένο κολπίσκο επιτρεπόταν ο ελλιμενισμός μονάχα οθωμανικών πλοίων· κατά τη δεύτερη, άτυπος νονός ήταν ο τοπικός πειραιώτης πασάς που χρησιμοποιούσε την παραλία για τα μπάνια του χαρεμιού του - αποκλείοντάς την, εννοείται, από τα πονηρά βλέμματα και τις βλέψεις του φιλοθεάμονος περίοικου κοινού. Οποια από τις δυο εκδοχές και να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ένα είναι σίγουρο: η αντικατάσταση της επίμαχης ονομασίας σαφώς ενέπιπτε στην αρμοδιότητα της εκστρατείας που δρομολογήθηκε το 1909 για τον εξελληνισμό των τοπωνυμίων εκείνων της Ελλάδας που "μολύνουσι και ασχημίζουσι την όψιν της ωραίας ημών πατρίδος, παρέχουσι δε και αφορμήν εις δυσμενή δια το ελληνικό έθνος εθνολογικά συμπεράσματα, τα οποία οι αντίπαλοι λαοί μεταχειρίζονται εναντίον ημών". Τόσο η μεσαιωνική ονομασία "Φανάρι" όσο και η λαϊκή "του Κουμουνδούρου" ( από την ομώνυμη βίλα που δέσποζε στην περιοχή), διαδεδομένη στη διάρκεια του περασμένου αιώνα, δεν ικανοποιούσαν τα αρχαιοπρεπή ανακλαστικά της εποχής.
Η πρώτη λύση που προκρίθηκε έτσι ήταν η μετονομασία του Τουρκολίμανου σε "Μουνιχία". Η απόφαση πάρθηκε το Μάιο του 1926 από την "Επιτροπεία προς διόρθωσιν της ονομασίας των διαφόρων τμημάτων και γεωγραφικών σημείων του λιμένος Πειραιώς και των παρακειμένων λιμενίσκων, όρμων και ακτών, συμφώνως προς την αρχαίαν αυτών ονομασίαν" που είχε συσταθεί το 1924 από το υπουργείο Συγκοινωνιών. Πρόκειται για αρχαίο τοπωνύμιο, που στη διάρκεια του ΙΘ' άι. χρησιμοποιούνταν για να υποδηλώνει το γειτονικό Πασαλιμάνι - που ταυτόχρονα αποκαλούνταν επίσης Ζέα, ονομασία η οποία του αποδόθηκε οριστικά με την απόφαση του 1926. Η ταύτιση όμως του Πασαλιμανιού με την αρχαία Μουνιχία αμφισβητήθηκε έντονα από τους επιστήμονες της εποχής. "Το ζήτημα τούτο ελύθη οριστικώς υπό του καθηγητού και εφόρου των αρχαιοτήτων εν Πειραιεί Ιακώβου Χ. Δραγάτση", πληροφορούμαστε από το βιβλίο του Δημ.Σπηλιωτόπουλου, "κατά το έτος 1879 ή 1880, ότε εις τα θεμέλια μιας ανεγειρομένης οικοδομής παρά το θέατρον Τσόχα ανεύρεν όρον, όστις εκανόνισεν οριστικώς πλέον ότι ο λιμήν Μουνιχίας είναι το Τουρκολίμανον ή ο λιμήν Κουμουνδούρου" ("Ο Πειραιεύς και οι Δήμαρχοι της Α' εκατονταετίας", 1939, σ.115-6). Φαίνεται πάντως ότι, γιά άγνωστους σ'εμάς λόγους, το όνομα "Μουνιχία" δεν ήταν ιδιαίτερα επιθυμητό από τους πολίτες της περιοχής, που συνέχισαν να αποκαλούν τον όρμο τους "Τουρκολίμανο".
Ανάλογη ήταν και η τύχη της - μάλλον βραχύβιας - ονομασίας "Λιμήν Κανάρη" που συναντάμε σε αγγλόγλωσσο τουριστικό φυλλάδιο της δεκαετίας του '60. Αντίθετα, η τομή που επέβαλε το 1967 ο χουντικός δήμαρχος Πειραιά Αριστείδης Σκυλίτσης, με τη μετονομασία του Τουρκολίμανου σε Μικρολίμανο, αποδεικνύεται μάλλον ανθεκτικότερη στο χρόνο - τουλάχιστον σε επίσημο επίπεδο. Μπορεί αυτό να πρέπει να αποδοθεί στα πατριωτικά ανακλαστικά που δημιούργησε έκτοτε η επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ίσως πάλι η συνταγή της επιτυχίας να οφείλεται στην παρήχηση της ιστορικής ονομασίας. Ούτως ή άλλως, η παλιά χουντική καραβάνα φρόντισε για την ομαλή μετάβαση από το παλιό στο νέο: "Εις το Μικρολίμανον (Τουρκολίμανον) διεμορφώθη χώρος προς ελευθέραν χρήσιν", διαβάζουμε σε έκθεση πεπραγμένων του Δήμου κατά την πρώτη χρονιά της "εθνικής αποκαταστάσεως".
http://www.iospress.gr/ios1996/ios19960211a.htm
Να το κάνω κι αυτό το θέμα μπάχαλο που λέει κι Έφη