Λιμενικά και άλλα θαλάσσια έργα στην αρχαία Ελλάδα

[Παναγιώτης]

Τα λιμάνια και τα θαλάσσια έργα δεν είναι κάτι νέο, από πολύ παλιά φτιάχνονται έργα για την διευκόλυνση των θαλάσσιων μεταφορών.
Λόγω της ορεινής μορφολογίας του εδάφους της χώρας μας από τα πολύ παλιά χρόνια οι Έλληνες έπρεπε να στραφούν προς τη θάλασσα για τις μεταφορές των προϊόντων τους. έτσι από πολύ παλιά είχαμε θαλάσσιες μεταφορές. Στην αρχή αρκούσε μια αμμουδιά (Τότε δεν τις έκαναν τουριστικές!) για να τραβιούνται τα πλοία στη στεριά (όπως περιγράφεται στην Ιλιάδα). Με την εξέλιξη του εμπορίου και με τους αποικισμούς άρχισε και η ανάπτυξη των λιμανιών. Στην αρχή χρησιμοποιήθηκαν φυσικά λιμάνια και μετά έφτασαν και στην κατασκευή τεχνιτών λιμανιών, είτε με εξωτερικά λιμενικά έργα (μόλους), είτε κατασκευάζοντας λιμενολεκάνες στο εσωτερικό της ακτής (εσωτερικά λιμάνια) με την κατασκευή διωρύγων που μετέτρεπαν μια υπάρχουσα λίμνη ή εδαφικό κοίλωμα σε λιμνοθάλασσα (τα ονόμαζαν Κώθωνες μάλλον από το σχήμα ενός είδους ποτηριού).
Τα αρχαία λιμάνια χωρίζονταν σε δύο τμήματα, πολλές φορές και με διαφορετικές λιμενολεκάνες. Το Εμπόριον, δηλαδή το εμπορικό λιμάνι και το Νεώριον δηλαδή το στρατιωτικό λιμάνι, ο ναύσταθμος.
Για την προστασία των λιμανιών κατασκευάζονταν εξωτερικά λιμενικά έργα, κυματοθραύστες (όπως στη Σάμο), μόλοι (Σάμος, Μουνιχία) πάνω στους οποίους κατασκευαζόταν επέκταση των τειχών της πόλης για την άμυνα του λιμανιού (αρχαία λιμάνια στον Πειραιά) και κατασκευάζονταν φάροι και πύργοι από τους οποίους μπορούσε να κλείσει η είσοδος του λιμανιού με αλυσίδα.
Τα εσωτερικά λιμενικά έργα και τα χερσαία έργα ήταν διαφορετικά στα εμπορικά από τα πολεμικά λιμάνια. Στα εμπορικά κατασκευάζονταν κρηπιδώματα και προκυμαίες για την εκφόρτωση των εμπορευμάτων και στη στεριά στοές για τους εμπόρους.
Στα Νεώρια κατασκευάζονταν κεκλιμένα επίπεδα (γλίστρες) για να βγαίνουν οι τριήρεις στους Νεώσοικους όπου φυλάγονταν, και σκευοθήκες όπου φυλαγόταν η αρματωσιά και τα κουπιά των πλοίων. Στον Πειραιά έχεο βρεθεί μια επιγραφή με την Τεχνική Περιγραφή για την κατασκευή της Σκευοθήκης του Φίλωνα, με μεγάλη ακρίβεια όπως επιβεβαίωσε η έυρεση των υπολειμμάτων της στο Πασαλιμάνι.
Στην παρακάτω εικόνα, βλέπουμε την αναπαράσταση του αρχαίου Πειραιά (Παπαχατζής 1974, 104), στο Λιμένα Κανθάρου (το σημερινό Κεντρικό Λιμάνι) στα δεξιά της εικόνας ήταν το εμπορικό λιμάνι και η ναυπηγοεπισκευαστική βάση του Αθηναϊκού Στόλου (στην αριστερή έξοδο, οι Νεώσοικοι που διακρίνονται), στο Λιμένα Ζέας (σημερινό Πασαλιμάνι, ήταν ο παλιότερος Ναύσταθμος του Αθηναϊκού Στόλου, με την ανάπτυξη του στόλου κατασκευάστηκε και δεύτερος ναύσταθμος στο Λιμένα Μουνιχίας (σημερινό Τουρκολίμανο).

Πηγή Εικόνας:http://www.limenoscope.ntua.gr

Βιβλιογραφία: Military Harbourworks In Ancient Mediteranean: Technological Aspects of Their Development and Function, K. Baika Dr Classics Dept., Royal Holloway, University of London, Παρουσίαση στο Διεθνές Συνέδριο που διοργάνωσε το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας με θέμα Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία. Τα πρακτικά του συνεδρίου (ISBN 960-8369-16-9) έχουν εκδοθεί και διατίθενται από το ΤΕΕ, (Τμήμα Πάγιας Προκαταβολής, 3ος όροφος, Καρ. Σερβίας 4, Αθήνα), στην τιμή των 40 €.